Schulz z Japonii importowany

Trafia do nas za sprawą Lubelskiej Premiery Teatralnej spektakl o niezwykłym rodowodzie. Bo i gdzie Rzym, a gdzie Krym? Gdzie Drohobycz zapoznanego przez lata Bruno Schulza, a gdzie tokijski teatr, w którym niemal równo dwa lata temu odbyła się premiera Sanatorium pod Klepsydrą? Żeby było jeszcze oryginalniej, premierę tą wyszykowali Polacy, w kraju swym rodzimym spektaklu wcześniej nie prezentując, a zaczyn do pomysłu dał poniekąd… Witkacy.

To w trakcie wizyty na festiwalu WITKACY-IN-THE-BOX w Japonii, Jan Peszek otrzymał propozycję napisania scenariusza teatralnego na podstawie prozy Schulza. Złożyła ją pani Misako Ueda, dyrektor artystyczny otwartego w 1992 r. w dzielnicy starego Tokio – Ryogoku – Theater X (CAI), znawczyni sztuki europejskiej, sama też autorka spektaklu o Witkacym. Peszek napisał swoją adaptację Sanatorium pod Klepsydrą i wystawił ją w Japonii z okazji wydania tam dzieł Brunona Schulza, 15 października 1994 roku. Premiera odbyła się w Theater X (CAI), który jest główny sponsorem i producentem przedsięwzięcia. Po prezentacji Sanatorium… m.in. w Izraelu i w Finlandii, przedstawienie trafiło pod opiekuńcze skrzydła krakowskiego Teatru im. J.Słowackiego wchodząc w jego repertuar.

Nie mniejszym ewenementem jest to, że spektakl jest niemal wyłaczną domeną klanu Peszków. Oprócz muzyki (znany z musicalu Metro Janusz Stokłosa), scenografii i kostiumów (Jerzy Kalina i Magda Maciejewska) i śladowej choreografii (sam maestro Emil Wesołowski), resztę dziedziny opanowała rodzina. Jan Peszek napisał, jak się rzekło, scenariusz, reżyserował przedsawienie i gra w nim, jak w domu, rolę ojca – Jakuba. W rolę Józefa wcielił się syn Błażej Peszek a w kilka postaci kobiecych (Adela, Bianka, Matka, Pokojówka) – córka Maria Peszek. Chociaż nie wyszczególniono tego w programie, znalazła się podobno funkcja i dla żeńskiej głowy rodu – mama Teresa Peszek troszczy się w rozlicznych podróżach o kostiumy i rekwizyty. Nic dziwnego zatem, że Maria nazywa to wszystko „wielką przygodą”, która połączyła mieszkających i pracujących w innych miejscowościach członków rodziny a młodszej części rodu przedłużyła dzieciństwo.

O samym spektaklu da się przed jego obejrzeniem powiedzieć tyle, co rzekli inni. Fin Suna Vuori podkreśla na przykład, że jest on dla Jana Peszka „próbą odnalezienia teatralnego odpowiednika dla twórczego ducha Schulza. Sanatorium… nie jest adaptacją, ani tez jasną opowieścią, lecz raczej serią zmieniających się, skoncentrowanych z biegiem lat form, nieskończonym misterium celebrowanym przy pomocy mitów i obrazów”.

Natomiast Jerzy Jarzębski notuje, że tak odczytuje spektakl Peszka: „wszystko rozgrywa się u niego w układzie trójkątnym, w ktrym jest Ojciec, Syn – i Kobieta. Ta kobieta może być Matką, Adelą, Bianką, pokojówką, może też byc Materią po prostu, uosobieniem uroku świata po który sięgają obydwaj bohaterowie. Stukot jej pantofelków odmierza czas tego, co realne, w którym tylko ona się nie starzeje – bo jest wieczna, podczas gdy Mężczyźni poddani są upływowi lat, odgrywaja wciąż dramat walki i nieuniknionej sukcesji”. I dalej: „Poszczególne sceny pochodzą z różnych opowiadań Schulza i łatwo zostaną rozpoznane przez znawców jego prozy. Trzeba jednak pewnego wysiłku by „zawiesić” ową wiedzę. Jan Peszek posługując sie znanymi tekstami, napisał w zasadzie swą historię na nowo i nieco inaczej, wymaga więc ona nowego odczytania, sfunkcjonalizowania w obrębie nowej całości, gdzie liczy sie przede wszystkim uczuciowe napięcie powstające pomiędzy Ojcem, Synem i Światem, jego pokusami, niebezpieczeństwami i niezwalczonym urokiem.”

Proza Schulza nie poddaje się łatwym adaptacjom. Nawet taki wizjoner kina jak Wojciech J. Has, za swoją interpretację Sanatorium pod Klepsydrą, zebrał tyleż pochwał co nagan. Jak broni sie dzieło Brunona Schulza w teatralnej wizji Jana Peszka przekonamy się już w poniedziałek 9 grudnia o godz. 17.00 i 19.15. Spektakle w ramach Lubelskiej Premiery Teatralnej grane będą w sali Teatru im. J. Osterwy. Bilety w kasie teatru w godz. 12.30 – 19.00.

Andrzej Molik

Kategorie: /

Tagi: / / / /

Rok: